Le mëteman

La lege sön la Defenüda zivica dl 1983 tolô ite indöt 14 articui che regolamentâ l’istituziun, l’ativité, la nominaziun, la dorada, i dovëis, le personal y l’indenisaziun finanziara. Implü êl gnü fat fora che la sënta dl defensur popolar ê pro l’aministraziun provinziala. Mo les competënzes y i dovëis dl defensur popolar gnô formulá te na manira dër limitativa. Le defensur popolar dô ma agí sön interpelaziun dles porsones interessades y al dô ma podëi controlé i ac aministratifs dl’aministraziun provinziala. Chësc s’á cun i agn dassënn mudé.

Sëgn jôl debojëgn da ciafé la dërta porsona por chësta inciaria nöia. Le defensur popolar nü dô avëi conescënzes iuridiches y s’un capí fora ti prozedimënc dl’aministraziun provinziala. Implü dôl avëi n pëis politich, por che l’istituziun nöia gniss da atira tuta sö bun dala jënt. La dezijiun ê tla finada tomada sön Heinold Steger. Steger â da feter 30 agn incá na funziun importanta tl’aministraziun regionala, al ê sté diretur dla Lia di Paurs y assessur por l’agricoltöra. Do ch’al ê jü en ponsiun ê Steger gnü lité ai 15 de merz dl 1985 sciöche pröm defensur popolar. Bele ma cun so inom conesciü tla politica provinziala y ti cërtli dl’aministraziun gnôl atira odü de bon edl. Al 1. d’aurí â Heinold Steger surantut süa inciaria nöia. Steger â tl pröm surantut l’inciaria cun na certa malfidënza, sciöch’al scrí te süa relaziun finala por l’ann 1988. Mo spo s’ál lauré ite y „á ciafé sodesfaziun, ciodiche le laur y l’impëgn vëgn impó reconesciüs y i á l’impresciun ch’an pois daidé dantadöt la popolaziun plü debla.“ Le defensur popolar Steger ne se sintî nia sciöche n ispetur che messâ vardé le laur dl’aministraziun provinziala, sciöch’al gnô datrai groforé canch’an â metü man cun l’ativité. Steger se sintî plü co ater sciöche mediadú, che chirî compromisc danter zitadin y ofize, por ch’an ne messess nia tó le tru dla iurisdiziun, cotan plü cer.

Le defensur popolar mëss ti presenté ala fin dl ann al Consëi provinzial y al Govern provinzial na relaziun anuala, che descrí le laur fat da chësta istituziun. Dantadöt tl pröm adorân ion les relaziuns anuales da porté ite propostes de mioramënt. La pröma relaziun anuala de Steger dê dant indicaziuns pratiches de sciöch’an ess podü fá ciamó plü efiziënt le laur dl defensur popolar. Aladô dla lege êl ma autorisé da intergní sön domanda di interessá y te na manira definida, regolamentada tl art. 3 dla lege. Chësc articul dij: „I zitadins, che á na chestiun daverta cun n ofize provinzial o cun n ënt nominé tl art. 2 á le dërt da damané do por scrit te chisc ofizi sciöch’ara se stá cun la chestiun. Sc’ai ne ciafa anter 20 dis dala domanda degöna resposta o sce chësta ne basta nia, pói damané l’aiüt dl defensur popolar.“ Por le defensur popolar Steger ê chësta manira da lauré trö’ massa restritiva. „Sc’an messess tigní ite les regoles odüdes dant, spo se smendriss le laur tan dassënn, ch’an messess se damané sce chësta istituziun vá bëgn debojëgn“, scrí Steger te süa pröma relaziun anuala. Al dij che „vigni porsona che á n problem cun l’aministraziun provinziala dess podëi damané le defensur popolar por scrit o a usc o cinamai tres telefonn y le defensur popolar instës dess podëi damané do te na manira informala les informaziuns ch’al adora.“ Chësta manira da ti rové pormez plü saurí al defensur popolar, scrí inant Steger, vëgn almanco te so ofize bele praticada informalmënter, ince sc’ara ne corespogn nia dër ala lege. Agí ma sön interpelaziun ê por Steger propi massa püch. Val’ caje ê bëgn conesciü, mo al ne podô nia gní traté, sce degügn ne ti portâ dant le problem ala Defenüda zivica. Sciöche ejëmpl porta Steger chiló i tëmps d’aspeta bindebó lunc tl ciamp sanitar. Implü critichëia Steger che la Defenüda zivica vëgnes assoziada al Govern provinzial, mo ch’ara n’á degun influs sön le laur dl Govern provinzial.

Tl pröm messâ les competënzes dl’istituziun impormó cheriada ciamó gní definides dër avisa. Steger spligâ che so ofize gnô chirí sö por de vigni sort de chestiuns: „Y insciö minân che le defensur popolar podess sostituí l’avocat y dantadöt ch’al podess porté inant prozesc por chi che nen â debojëgn. D’atri minâ ch’al podess sostituí le vicar te litighes privates. D’atri indô portâ dant retlamaziuns cuntra infraziuns dla polizia.“ Mo Steger ne menâ demez degügn zënza avëi fat valch. „Ma na picia pert di caji gnô coiüda adöm tles statistiches. Tla maiú pert di caji s’la cuntâl cun i atocá y i aconsiâ da chirí aiüt da zacai d’atri.“ Indöt á la Defenüda zivica registré ti pröms ot mëisc de süa ativité 491 caji. Ma por dër püc di atocá gnôl ince respeté le tru ofizial, preodü tl art. 3 dla lege. La maiú pert di problems portá dant â bele le pröm ann de ativité da nen fá cun la urbanistica. Abité, contribuc por l’abité y por le frabiché alisiré ê y é por i zitadins de Südtirol de importanza zentrala. Steger pretenô por so laur da podëi ince ciafé arac da porsones foradecá, por podëi stlüje jö i prozesc.