Le malester sozial aumënta te Südtirol

Le numer dles porsones che se sënt sburlades tres deplü sön na pert da nosta sozieté vëgn tres maiú. Da dagnora incá é les reclamaziuns che i zitadins ti porta dant ala Defenüda zivica te Südtirol les medemes. Volgger les mët sot ai „bojëgns fondamentai“. I problems dla jënt á da nen fá dantadöt cun l’abité, le laur y la sanité, porchël é les intervenziuns dla Defenüda zivica gnüdes fates tles repartiziuns personal, frabiché y sanité. Y tl medemo momënt crësc ince le numer dles porsones che ne se fej nia saurí cun l’aministraziun publica. Volgger cumpëda sö chiló deplü gaujes: les desposiziuns iuridiches aumënta vigni ann, les mosöres de sparagn tl’aministraziun publica, le lingaz iuridich compliché che vëgn tres ciamó adoré tles comunicaziuns di ofizi. I zitadins ciafa aldedaincö feter dötes les informaziuns, mo gonot éres formulades te n lingaz burocratich nia da capí por na porsona nia dl mistier. Pinsiers lunc y intravaiá, de stletes traduziuns dai atri lingac dla Provinzia y formulaziuns incompres ti á bele dé da sćiampí a val’ zitadin y arfera na aministraziun efiziënta.

Tres deplü zitadins sozialmënter debli, zitadins che n’alda nia pro la UE, porsones vedles y che á debojëgn de guern damana la Defenüda zivica. La Defenüda zivica á ince registré tröpes reclamaziuns sön informaziuns falades en cunt dla situaziun personala y dl davagn. Chiló él da dí ch’al s’á mudé val’ te Südtirol: dé dant le falz ne vëgn nia plü odü sciöche valch ch’an pó ince pordené. Te tëmps de crisa aumëntel ince dër l’invidia soziala. Baldi él ciamó tröc preiudizi ti confrunc di imigrá. I zitadins sospetëia gonot che chisc ciafes dötes les sovenziuns y i aiüc, deperpo che la popolaziun da chiló ciafa ma plü i avanc. Dal’atra pert arata tröc zitadins nia europeics ch’ai vëgnes ma tichiná, canch’ai mëss se tigní ales prozedöres de obliënza. N fenomen nü é chël di jogn che ti porta dant ala defensuria popolara sües plüres y les tëmes por le dagní. Ai se crüzia gonot por so post de laur. Tres deplü é les reclamaziuns che reverda i concursc por posć de laur tl’aministraziun publica. Dales plüres y reclamaziuns di zitadins sënton dër fora la crisa economica. Al é cotan deplü domandes por aiüc soziai. Tres plü gonot damana zitadins do informaziuns sön straufunghes aministratives gnanca tan altes. Sce denant gnôl atira paié de te straufunghes, vëgnel sëgn damané do dër avisa sce la straufunga é bëgn legitima. Plü gonot co denant s’la tol la jënt sö cun i politics, che „impormët ma a öt. L’aministraziun laora cuntra i interesc di zitadins y proa da s’arichí sön i cosć di singui.“ Te n clima de na tres maiú radicalisaziun y intoleranza se proa la defensuria popolara ciamó deplü da intermedié danter i zitadins y les istituziuns. Te chësc contest vëiga Volgger de bun edl l’istituziun dl’Agentöra por le svilup sozial y economich (ADSE). Tres chësta unica portina de sorvisc por les domandes y le paiamënt di scioldi d’acompagnamënt, dles ponsiuns di invalig zivii, di scioldi por la familia, dla ponsiun dles ciasarines y di scioldi por le guern a ciasa pón manajé l’aministraziun te na manira cotan plü efiziënta. Ince l’introduziun dla detlaraziun dl davagn y dl avëi unitara (DDAU) y de na banca dac zentrala á sciöche travert le tratamënt iüst y unitar di zitadins, che damana do n sorvisc publich.

Südtirol á zënzater na rëi soziala sterscia, che tol ite aiüc soziai, contribuc por le guern a ciasa, contribuc por la familia y por l’abité, la cassa integraziun, indenité de mobilité, ponsiuns soziales, ponsiuns por invalidité zivila y d’atres mosöres de sostëgn. Impó êl dl 2010 aladô de na inrescida dl ASTAT le 17,9 porcënt dles families de Südtirol dassënn en prigo de meseria. Chël ó dí che 36.000 families á n davagn anual sot i 10.250 euro netto. Zënza aiüc soziai nen fossel cinamai 50.700. Sc’an ti ciara ales zifres él bëgn da capí che chës porsones a chëres ch’al ti vëgn refodé o smendrí l’aiüt sozial, se damanes ch’al vëgnes controlé les pratiches. Tla relaziun anuala dl 2012 fej la defensuria popolara esplizitamënter referimënt ala situaziun economica ria de n valgügn sudtirolesc. Al é families te Südtirol che mëss vire cun la ponsiun y i scioldi por le guern a ciasa dla uma atempada, ciodiche le pere de familia n’á nia plü n laur. Sc’al vëgn ascorté i scioldi por le guern a ciasa é chësc sambëgn n prigo esistenzial por döta la familia. Tl 2012 él gnü dant por le pröm iade ch’al s’á presenté pro le defensur popolar ince lauranc plü vedli, che n’â plü ciafé degun laur, scebëgn che ai s’ess dé dër da fá y periâ porchël la defensuria popolara da intergní diretamënter pro daturs de laur che podô gní tuc en conscidraziun.